باید تحول مدیریت شود. باید توجه شود که مایه‌ى علمى رقیق نشود، سطح مطلب شیخ پایین نیاید، سطح مطلب آخوند در اصول پایین نیاید. طلبه در خلأ دانائى نسبت به این مبانى که امروز در فقه و اصول ما عناصر مهم و اثرگذارى هست، قرار نگیرد؛ طلبه در خلأ قرار نگیرد.

عبارات، عبارات صحیح و خوب و عربى باشد. بنده بعضى از نوشتجات حوزه را که ملاحظه میکنم، از این جهت ما یک خرده‌اى کمبود داریم، نقص داریم. یک نوشته‌ى متین قرص و محکمى که در همه‌ى مجامع علمىِ اسلامى وقتى که رفت - چون به زبان عربى است. زبان علمى ما زبان عربى است و همه میتوانند استفاده کنند - به عنوان یک اثر برجسته و ممتاز شناخته شود، ایراد لفظى و متنى و قلمى نداشته باشد.

مقام معظم رهبری – 8/9/86 – بیانات در جمع اساتید، فضلا، مبلغان و پژوهشگران حوزه‏های علمیه‏ی کشور (دریافت متن کامل: فرمت doc ، فرمت pdf)

در شیوه‌ى آموزش، در شیوه‌ى پژوهش، در شیوه‌ى پذیرش، در کتاب درسى؛ همه‌ى اینها تحول می‏خواهد. نگوئید ده سال پیش، پانزده سال پیش لازم بود، این برنامه را نوشتیم. خیلى خوب، آن برنامه مال ده سال پیش بود، ببینید شکل تکمیل یافته‌ى این برنامه چیست؟ تحول یعنى این؛ یعنى به‌روز بودن، بهنگام جلو رفتن، از حوادث عقب نماندن.

البته حوزه‌هاى علمیه در برهه‌ى زمان معاصر به طور طبیعى کمى از زمان عقب ماندند. تقصیرى هم البته متوجه کسى از این جهت نیست؛ چون پیدایش انقلاب و سرعت تحولاتى که ناشى از پیدایش این برق عظیم در جامعه بود، همه چیز را عقب نگه داشت. روشنفکرى جامعه‌ى ما هم عقب است. دانشگاههاى ما هم از آنچه که باید باشند، عقبند. حوزه‌ى علمیه هم عقب است؛ یعنى متناسب با تحول جامعه‌ى ما، این تحول عظیمى که پیدا شد در همه‌ى اطراف خودش و در سطوح گوناگون و تا اعماق زیادى تأثیر گذاشت، از این تحول عقبیم. حوزه یک مقدارى عقب است، لیکن می‏تواند با سرعت لازم و با جدیت این را جبران کند.

مقام معظم رهبری – 8/9/86 – بیانات در جمع اساتید، فضلا، مبلغان و پژوهشگران حوزه‏های علمیه‏ی کشور (دریافت متن کامل)

یک مسئله این است که تحول را مدیریت کنید. ببینید آقایان و خواهران عزیز! تحول اجتناب‌ناپذیر است. تحول، طبیعت و سنت آفرینش الهى است؛ این را بارها من مطرح کرده‌ام، گفته‌ام. تحول رخ خواهد داد.

خوب، حالا یک واحدى را، یک موجودى را فرض کنیم که تن به تحول ندهد؛ از یکى از دو حال خارج نیست: یا خواهد مُرد یا منزوى خواهد شد. یا در غوغاى اوضاعِ تحول یافته مجال زندگى پیدا نمی‏کند، زیر دست و پا له میشود، از بین می‏رود؛ یا اگر زنده بماند، منزوى خواهد شد. مثل همان انسان جنگلى که در روزنامه‌ى امروز یا دیروز - این یکى دو روزها - خواندیم؛ یک آدمى است چهل سال پیش، رفته در جنگل مازندران و یک ارتباط خیلى ضعیفى دارد با محیط بیرون خودش؛ منزوى می‏شود.

می‏شود رفت، می‏شود از تحول دورى گزید، اما با انزوا. اگر حوزه بخواهد از تحول بگریزد، منزوى خواهد شد؛ اگر نمیرد، اگر زنده بماند. البته مایه‌ى دین مانع مردن می‏شود، اما منزوى خواهد شد؛ روزبه‌روز منزوى‌تر خواهد شد.

تحول حتمى است، منتها تحول دو طرف دارد: تحول در جهت صحیح و درست، تحول در جهت باطل و غلط. ما باید مدیریت کنیم که این تحول در جهت درست انجام بگیرد. این وظیفه‌ى مؤثرین در حوزه است. مدیران حوزه، فضلاى حوزه، صاحبنظران حوزه باید همتشان این باشد. از تحول نباید گریخت.

مقام معظم رهبری – 8/9/86 – بیانات در جمع اساتید، فضلا، مبلغان و پژوهشگران حوزه‏های علمیه‏ی کشور (دریافت متن کامل)

جرأت در ایجاد تحول؛ حالت روحى این دولت این است که براى تحول‏آفرینى جرأت دارد و اقدام مى‏کند. نمى‏خواهم بگویم همه‏ى این اقدامها صددرصد درست است؛ نه، ممکن است یک جایى هم اشتباه باشد؛ اما نفس اینکه انسان حالت دلیرى در مقابل مشکلات داشته باشد و تصمیم بگیرد که براى رفع مشکلات اقدام بکند، چیز باارزشى است که این خوشبختانه هست.

مقام معظم رهبری -2/6/87- دیدار رئیس‏جمهوری و اعضاى هیئت دولت (دریافت متن کامل)

در خصوص آنچه که در حوزه‏ى علمیه باید دچار تحول و تطور بشود - که بخش بسیار مهمى است- [...] این است که این مجموعه‏ى عظیمى که امروز مایه‏ى اتکاء و امید نظام جمهورى اسلامى و آینده‏ى کشور است و به منزله‏ى راهنمایى براى حرکت کلى کشور، نه فقط امروز، بلکه براى فردا و فرداهاست - که هر کدام از شما در یک بخش باید این راهنمایى را انجام بدهید و ان‏شاءاللَّه در میان شما کسانى باید راهنمایى کل مجموعه را در دوران و زمانِ خودش انجام بدهند - این مجموعه‏یى که امروز به یک معنا چشم امید جهانى به اوست، باید خودش را با شرایط و امکانات و پیشرفتهاى زمان هماهنگ کند؛

همین درس را بخواند، همین علم را بیاموزد، همین سلوک اخلاقى و معنوى را داشته باشد؛ اما از ابزارهاى جهان هم استفاده کند.

این نمى‏شود که در دنیا کامپیوتر باشد؛ سرعت از ساعت و دقیقه به ثانیه رسیده باشد؛ براى ذره ذره‏هاى وقت و انرژى حساب باز بشود؛ دانشگاهها و مراکز پژوهشى عالم براى دانشجویان و محققان و خرده‏محققانِ خودشان امکانات تحقیق را فراهم کنند؛ اما ما طبق همان شیوه‏هاى قدیمى که یک روز بزرگان ما (قدّس‏اللَّه‏اسرارهم‏الشّریفة) عمل مى‏کردند -چون دستشان خالى بود- عمل بکنیم؛ مگر چنین چیزى ممکن و رواست؟ اصلاً جایز نیست. اینها چیزهایى است که باید تطور پیدا کند.

ما فقه هم مى‏خوانیم، اما از وسیله‏ى سریع‏السیر هم استفاده مى‏کنیم؛ مگر مانع و منافاتى دارد؟ ما فقه هم مى‏خوانیم، اما از کامپیوتر هم براى فقه استفاده مى‏کنیم. ما فقه هم مى‏خوانیم، اما از شیوه‏هاى جدید تحقیق هم استفاده مى‏کنیم. در دنیا روشهاى ویژه و بسیار جدیدى براى تحقیق علوم غیرتجربى وجود دارد -فقه از علوم تجربى که نیست- از آنها هم استفاده مى‏کنیم.

مقام معظم رهبری - 1/12/70 - اجتماع طلاب و فضلاى حوزه‏ى علمیه‏ى قم‏ (دریافت متن کامل) 

دو گرایش غلط همیشه درباره‏ى پیشرفت و تحولِ منتهى به پیشرفت وجود داشته است.

یک گرایش عبارت است از خیانتهائى که به نام پیشرفت و تحول انجام گرفته؛ ضربه‏هائى که به نام خدمت و زیر پرچم اصلاحگرى بر پیکر ملت ما وارد شده است.

از دوران قاجار خیلى از درباریان قاجار و شاهزادگان قاجارى عامل و وسیله‏ى وابستگىِ نادانسته‏ى کشور و فرهنگ ما به غرب شدند و ادعایشان این بود که این، پیشرفت و تحول است!
در قضیه‏ى مشروطه، آن خطِ انگلیسىِ ماجراى مشروطه حرفش ترقى‏خواهى بود؛ همان کسانی که رهبران مشروطه را نابود کردند؛ و یک عده افرادى را که وابسته‏ى به غرب و سیاستهاى استعمارى بودند، به نام مشروطه‏خواه بر مردم مسلط کردند آنها هم میگفتند: پیشرفت، تحول!
رضاخان با شعار ترقى و اصلاح آمد سر کار. کودتا کرد؛ حکومت کودتا، بعد هم آن دیکتاتورىِ سیاه و بى‏نظیر، که همه تحت عنوان و زیر پرچم پیشرفت و توسعه و ترقى انجام گرفت.
محمد رضا پسر او هم ادعاى حرکت اصلاحى داشت و این همه فاجعه براى این کشور به وجود آوردند.در سطح جهانى هم همین طور است. استعمار ملتها به نام پیشرفت ملتها انجام گرفت.

از یک طرف هم در نقطه‏ى مقابل، کسانى بوده‏اند و هستند که با هر نوع نوآورى و تحولى مخالفت کرده‏اند؛ به اسم اینکه این سابقه ندارد، این را نمى‏شناسیم، این را نمیدانیم، به این مشکوکیم. حدیثِ « شرّ الأمور محدثاتها» را بد معنا کرده‏اند. با  اینکهنوآورى سنت تاریخ است؛ سنت طبیعت است و بدون نوآورى زندگى بشر معنا پیدا نمیکند؛ اما اینها مخالفت کردند.
این دو گرایش متضاد وجود داشته است.

پس ما باید پیشرفت و آن چیزى را که از تحول اراده میکنیم و میخواهیم، درست براى خودمان معنا کنیم و بفهمیم دنبال چه هستیم، تا نه آن سوء استفاده انجام بگیرد، نه این مخالفت و ضدیت.

البته این به معناى این نیست که ما تازه مى‏خواهیم پیشرفت را شروع کنیم، لذا الگو براى پیشرفت میخواهیم؛ نه، پیشرفت در کشور ما با انقلاب و با نهضت انقلابی شروع شد. یک جامعه‏ى ایستاى راکد، زیر فشار، استعدادهاى خفته، بدون اجازه‏ى هیچ تحرکى در دریاى عمیق استعدادهاى ملى ما، با حرکت انقلابى دگرگون شد.
(مقام معظم رهبری 25/2/86-دیدار دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد)

کسى هم که متصدی این کارهاست، عبارتند از مجموعه‏ى نخبگانِ دانشگاه و حوزه. شما جوانها و آنهایى که آمادگى دارید، وارد این میدان شوید.

شما جوانید؛ مرکز نیرو و نشاط هستید؛ کار مالِ شماست؛ همچنان که آینده مال شماست. بنابراین منتظر نمانید، خودتان اقدام کنید؛ اساتیدتان اقدام کنند. مسئولان کشور هم البته آگاه و متوجه باشند. منتها توجه داشته باشید که اگر شما هم دنبال این کارها هستید، باید مدیریت کنید. همان شاخصها را مراقبت کنید. ]منظور شاخصهای تحول و پیشرفت است] مثل میدان مین است؛ دو طرف، میدان مین است. از آن خط سالم و صحیح حرکت کنید.
(مقام معظم رهبری 18/8/85)